Türkiye'nin Dış Borcu

2015 ilk çeyrek itibariyle Türkiye'nin brüt dış borç stoku toplam 392,8 milyar USD, aynı dönemde GSYH ise, 180,6 milyar USD olarak açıklanmıştır. 

İlk çeyrek GSYH verisi tahmini olarak yılsonu için projekte edilirse 2015 yılında; 180,6 x 4 =722,4 milyar USD seviyesinde olacağı varysayılabilir. 

Bu durumda, dış borcun milli gelire oranının bugün itinariyle %54,4 seviyesinde olduğu söylenebilir. 2006 yılında bu oranın %39,5 olduğu düşünüldüğüne yıllar itibariyle Türkiye'nin borçlanma seviyesinin arttığını gözlemleyebilmekteyiz. 

Bazı rakamsal veriler tek başlarına ele alındığında aldatıcı olabilmektedir. Örneğin; "dış borç, yıllar itibariyle artıyor." denildiğinde rakamsal olarak arttığı anlaşılabilir ancak büyüklüğü anlamında herhangi bir öngörü sağlayamaz. Bu söylemin ardından her zaman şöyle bir soru gelebilir; neye göre, kime göre artıyor? 392,8 milyar USD tutarındaki bir büyüklük neyi ifade etmektedir?

Finansal piyasalarda, ülke riskini değerlendirme imkanını sağlayan önemli rasyolardan biri kuşkusuz "Dış Borç / GSYH" rasyosudur. Bu nedenle, dış borcun değerlendirilmesin bu rasyo mutlaka dikkate alınır.

Türkiye'nin net dış borç stoku = 392,8 milyar USD

Detaylarını incelediğimizde;

• %71'i Özel Sektör, %29'u Kamu tarafından temin edilmiş,
• %50'si Finansal Kurumlar tarafından temin edilmiş, (özel + kamu)
• %33'ü Kısa Vadeli, %67'si Uzun Vadeli,
• %60'ı USD cinsinden, %30'u EUR cinsinden,%2'si JPY, kalanı diğer para birimlerinden,

(Bu arada 2015 ilk çeyreğinde dış borç stoku, döviz kuru değişikliklerinen dolayı yaklaşık olarak 17,1 milyar USD tutarında azalış göstermiştir. Dolayısıyla yıllar itibariyle devam eden artış trendi sekteye uğramış değildir. Çaktırmadan yoluna devam etmektedır. Eğer kur artışı olmasaydı dış borç stoku, 392,8 + 17,1 = 409,9 milyar USD olacaktı.)

GSYH Hesaplamasında Sektörel Veriler

Tüik, gayri safi yurtiçi hasılayı hesaplarken birçok kalemin değerini tahmin eder. Bu kalemler sektörel bazlı olup, detayları aşağıdaki gibidir. Hesaplanan yurtiçi hasıla rakamları bir önceki senenin rakamlarıyla karşılaştırılıp yüzde değişimlerine bakılır. Tüik’in açıklamış olduğu Ekonomik büyüme oranı bu şekilde ortaya çıkmaktadır.  

GSYH içindeki sektörlerin ağırlıkları birbirinden farklıdır. Örneğin, 2014 GSYH içindeki ağırlığı en yüksek kalem  24,2% ile İmalat Sanayi’dir. Yani ekonomideki büyüme rakamının (GSYH) 24,2%’lik kaynağı İmalat Sanayi’nin büyümesinden gelmektedir. Yani, İmalat Sanayi’ndeki %10’luk bir büyüme, GSHY’ya +2,4% puan katkıda bulunmaktadır. GSYH içindeki sektörlerin paylarını aşağıdaki tablodan inceleyebiliriz.

Son iki yıla baktığımızda GSYH içindeki 71%’lik pay 5 kalemden gelmektedir. Bunlar; İmalat Sanayi, Finans ve Sigorta Faaliyetleri, Toptan ve Perakende Ticaret, Ulaştırma ve Depolama ve Tarım,Omancılık, Balıkçılık kalemleridir. Bu kalemlerde yaşanan artışlar, ağırlıkları nispetinde GSYH oranlarını etkilemektedir.

Akaryakıt Fiyatlarının Nakliye Maliyetleri Kanalı ile Taze Meyve-Sebze Fiyatları Üzerindeki Etkisi

Son yıllarda Merkez Bankası tarafından her çeyrek yayınlanan Enflasyon Raporları’nda “Kutu” başlığı altında çok sayıda yeni ve yararlı bilgilere yer veriliyor. Ekonomi ile ilgilenenlere bu kısımları okumalarını öneririm.

30  Nisan 2015 tarihinde yayınlanan 2.Çeyrek Enflasyon Raporu’nda da bu şekilde önemli konulara değinilen bilgi “Kutu”ları mevcut. Bunlardan en çok dikkatimi çeken; akaryakıt fiyatlarının nakliye maliyetleri kanalı ile taze meyve-sebze fiyatları üzerindeki etkilerinin incelendiği bilgi “Kutu”su oldu.

Yayınlanan bu raporda, ÖTV artışının motorin fiyatlarını yükseltmesiyle Antalya ve İstanbul meyve-sebze hallerindeki fiyatlara etkileri ölçülmüş, 22 Eylül 2012 tarihinde yapılan ÖTV artışı sonucu yaklaşık yüzde 9 yükseliş kaydeden motorin fiyatlarının taze meyve-sebze toptan fiyatlarını kısa vadede yüzde 7-11 aralığında artıdığı sonucuna ulaşılmıştır.

Büyüme Nedir? Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Nedir?

- Türkiye Büyüdü !

- Ekonomi Büyüdü !

- Büyüyen bir ekonomimiz var !

- Dünya yerinde saydı, biz büyüdük !

- Türkiye ekonomisi dünyanın en büyük 19. Ekonomisi !

- 2014 yılında büyüme 2,9% olarak açıklandı !

Başta siyasetçiler olmak üzere medyanın sık sık dile getirdiği yukardaki söylemlere o kadar aşinayız ki… Neredeyse hergün duymak mümkün. Ancak sokaktaki vatandaş, büyüme’nin ne anlama geldiğini bilmiyor. Ekonomistlerin en sık karşılaştığı sorulardan bir tanesi; Büyüme Nedir?, Büyüme Nasıl Hesaplanır? sorusudur. Merak edenler için büyüme derken neyin kastedildiğini ve nasıl hesaplandığını biraz açıklayalım.

Ekonomik büyüme derken genelde kastedilen oran; ülkenin gayri safi yurtiçi hasıla’daki artış oranıdır. Küçülme ise, ülkenin gayri safi yurtiçi hasıla’daki azalış oranıdır. GSYH üç farklı yöntemle hesaplanabilmektedir. Bunlar; üretim yöntemi, harcama yöntemi ve gelir yöntemidir. Türkiye’de GSYH hesaplamalarında üretim yöntemi esas alınmaktadır. Peki nedir bu GSYH?

Ekonomik büyüme yani Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, bir ekonomide yerleşik olan üretici birimlerin belli bir dönemde, yurtiçi faaliyetleri sonucu yaratmış oldukları tüm mal ve hizmetlerin değerleri toplamından bu mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan girdiler toplamının düşülmesi sonucu elde edilen değerdir. Türkiye’nin gayri safi yurtiçi hasıla istatistikleri sadece Türkiye İstatistik Kurumu tarafından derlenmektedir. Üçer aylık dönemler itibariyle hesaplanmaktadır.

Bu yazıda, GSYH hesaplanmasında kullanılan üretim yöntemi ve harcamalar yönteminden bahsedeceğiz.

Satınalma Gücü Paritesi Nedir? - SAGP Nedir? (Purchasing Power Parity-PPP)

Satınalma Gücü Paritesi, birbirinden farklı para birimleri arasındaki satınalma gücünü eşitleyerek ülkereler arasındaki fiyat düzeylerini aynı seviyeye getiren bir değişim oranıdır.

Belirli bir mal ve hizmet sepetinin alınabilmesi için gereken ulusal para tutarlarının birbirleriye oranlanması şeklinde hesaplanmaktadır. Bu oran kullanılarak farklı para birimlerine dönüştürülen harcamalar, ülkeler arasında gerçek anlamda karşılaştırabilir veriler sağlamaktadır. Satınalma gücü paritesi, para birimlerinin sadece kendi ülkelerinde harcandığı varsayımına dayanır.

ÖRNEK

Örneğin, 1 kg elmanın fiyatı Türkiye’de 5 TL, ABD’de  6 USD ise; Elma için 1 ABD Dolarının Satın Alma Gücü Paritesi;

(5 TL / 6 USD) = 0,83 TL/USD

olarak hesaplanır. Bu değer, Elma için ABD’de ödenecek her bir Dolara karşılık Türkiye’de 0,83 TL ödeneceği anlamını taşımaktadır. Bu oran kullanılarak mevcut bir para ile ABD’de ve Türkiye’de satın alınabiliecek Elma miktarının karşılaştırılması sağlanır.

Satınalma gücü paritesi, tek bir ürün için değil, piyasada yer alan mal ve hizmetlerin genelini kapsayan GSYH ve harcama bileşenlerini de kapsamaktadır.

Satınalma Gücü Paritesi’nin Temel Amacı

SAGP’nin temel amacı, GSYH ve bileşenlerinin uluslararası reel karşılaştırmasına yönelik göstergelerin elde edilmesidir. Ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını gidererek GSYH ve bileşenlerinin bu tür uluslararası karşılaştırmalarına olanak veren ortak bir değişim oranıdır.

Satınalma Gücü Paritesi Döviz Kuruna Alternatif Kullanılmaz !

SAGP, ülkelerin para birimlerinin reel satınalma gücünün bir göstergesidir. Döviz kuru ise, ekonomik, siyasi ve idari kararların etkisi altında kalan ve bu alanlardaki değişikliklerden etkilenen bir değişim oranıdır. SAGP hesaplamalarında, döviz kurlarının belirlenmesinde doğrudan rol oynayan faiz ve sermaye hareketleri gibi çeşitli ekonomik değişkenler dikkate alınmaz.

Satınalma Gücü Paritesi, Para Birimin Gerçek Değerini Belirleyebilir mi?

Bir ülkenin SAGP değeri döviz kuruna göre yüksek veya düşükse, bu durum genel fiyat düzeyinin ilgili döviz kuruna göre yüksek ya da düşük olduğunu gösterir.

BIST Hisse Değeri, Şirket Değerleme Rasyoları

FD/FAVÖK ve EV/FAVÖK rasyoları Şirket değerlemelerinde oldukça fazla kullanılmaktadır.

Daha detaylı bilgi almak için Enterprise Value Nedir? EV/EBITDA Çarpanı Nedir? başlıklı yazıyı okumanızda fayda var.

BIST şirketlerini birbirleriyle karşılaştırmak adına aşağıdaki tablodan yararlanabilirsiniz. Tablo geçtiğimiz hafta itibariyle piyasa verileri üzerinden hesaplanmış olup, benzer şirketlerin birbirleriyle karşılaştırlmasına dikkat edilmelidir. (Son halka arzlar, son 2 yıllık ihraçlardır.)

Enterprise Value Nedir? EV/EBITDA Çarpanı Nedir?

Enterprise Value Nedir?

• Şirketi satın almak için ne kadar ödenmesi gerektiğini gösterir.
• Şirketi bir bütün olarak ele alarak gerçek değeri hakkında daha net bir resim çizer.
• Temelde piyasa değerini baz almakla birlikte nakit ve borç etkisini de dikkate almaktadır.
• Mevcut-Planlanan yatırım ve operasyonları gözönünde bulundurmaktadır.
• Ülkeler arasındaki vergilendirme politikalarından kaynaklanan farklılıkları ortadan kaldırdığı için uluslararası bir değerleme ölçütü olarak kullanılabilmektedir.
• Her sektör için kullanılamamakla beraber,  aynı sektörde yer alan benzer şirketlerle karşılaştırma imkanı sunmaktadır.

Hangi Değer?

Yazının devamında iki farklı “Değer” ifadesi bulunmaktadır. Biri Enterprise Value dediğimiz“Şirket Değeri”, diğeri ise (hisse fiyatı x hisse adedi dediğimiz) özkaynak değerini ifade eden “Piyasa Değeri”dir. 

Enterprise Value Nasıl Hesaplanır?

EV = Piyasa Değeri + Net Borç (Toplam Borç – Toplam Nakit)

EV hesaplamak için;

Önce Piyasa Değeri (Hisse Fiyatı x Hisse adedi ) hesaplanır. Bu tutara bilançoda yer alan Finansal Yükümlülükler  (Kısa Vadeli Finansal Yükümlülükler + Uzun Vadeli Finansal Yükümlülüklerin Kısa Vadeye Düşen Kısmı + Uzun Vadeli Finansal Yükümlülükler) eklenir, Nakit ve Benzerleri çıkarılır.

Nakit ve Borcun Şirket Değerlemesindeki Rolü

Şirket satınalmaları genellikle piyasada işlem gören değerlerinin çok üzerinde gerçekleşmektedir. Bunun en önemli etkenlerinden biri şirketin özsermaye değerinin yanısıra mevcuttaki nakit ve borçlarının değerlemeye dahil edilmesidir. Şirket el değiştirdiği takdirde tüm aktif ve pasifleriyle birlikte el değiştirir.