Büyüme Nedir? Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Nedir?

- Türkiye Büyüdü !

- Ekonomi Büyüdü !

- Büyüyen bir ekonomimiz var !

- Dünya yerinde saydı, biz büyüdük !

- Türkiye ekonomisi dünyanın en büyük 19. Ekonomisi !

- 2014 yılında büyüme 2,9% olarak açıklandı !

Başta siyasetçiler olmak üzere medyanın sık sık dile getirdiği yukardaki söylemlere o kadar aşinayız ki… Neredeyse hergün duymak mümkün. Ancak sokaktaki vatandaş, büyüme’nin ne anlama geldiğini bilmiyor. Ekonomistlerin en sık karşılaştığı sorulardan bir tanesi; Büyüme Nedir?, Büyüme Nasıl Hesaplanır? sorusudur. Merak edenler için büyüme derken neyin kastedildiğini ve nasıl hesaplandığını biraz açıklayalım.

Ekonomik büyüme derken genelde kastedilen oran; ülkenin gayri safi yurtiçi hasıla’daki artış oranıdır. Küçülme ise, ülkenin gayri safi yurtiçi hasıla’daki azalış oranıdır. GSYH üç farklı yöntemle hesaplanabilmektedir. Bunlar; üretim yöntemi, harcama yöntemi ve gelir yöntemidir. Türkiye’de GSYH hesaplamalarında üretim yöntemi esas alınmaktadır. Peki nedir bu GSYH?

Ekonomik büyüme yani Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, bir ekonomide yerleşik olan üretici birimlerin belli bir dönemde, yurtiçi faaliyetleri sonucu yaratmış oldukları tüm mal ve hizmetlerin değerleri toplamından bu mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan girdiler toplamının düşülmesi sonucu elde edilen değerdir. Türkiye’nin gayri safi yurtiçi hasıla istatistikleri sadece Türkiye İstatistik Kurumu tarafından derlenmektedir. Üçer aylık dönemler itibariyle hesaplanmaktadır.

Bu yazıda, GSYH hesaplanmasında kullanılan üretim yöntemi ve harcamalar yönteminden bahsedeceğiz.

Ekonomik Büyüme (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla)'nın Üretim Yöntemine Göre Hesaplanması

Tüik, gayri safi yurtiçi hasılayı hesaplarken birçok kalemin değerini tahmin eder. Bu kalemler sektörel bazlı olup, detayları aşağıdaki gibidir. Hesaplanan yurtiçi hasıla rakamları bir önceki senenin rakamlarıyla karşılaştırılıp yüzde değişimlerine bakılır. Tüik’in açıklamış olduğu Ekonomik büyüme oranı bu şekilde ortaya çıkmaktadır.  

(+)Sektörler toplamı (Tarım,Ormancılık ve balıkçılık + Sanayi + Hizmetler)

(-) Dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetleri

(+) Vergi-sübvansiyon

(=) Gayri safi yurtiçi hasıla (Alıcı fiyatlarıyla)

Sektörler Toplamı Detayı

1) Tarım, ormancılık ve balıkçılık

2) Sanayi

Madencilik ve taşocakçılığı

İmalat sanayi

Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı

Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme  faaliyetleri

İnşaat

3) Hizmetler

Toptan ve perakende ticaret

Ulaştırma ve depolama

Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri

Bilgi ve iletişim

Finans ve sigorta faaliyetleri

Gayrimenkul faaliyetleri

Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler

İdari ve destek hizmet faaliyetleri

Kamu yönetimi ve savunma; zorunlu sosyal güvenlik

Eğitim

İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri

Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor

Diğer hizmet faaliyetleri

Hanehalklarının işverenler olarak  faaliyetleri

(1+2+3) Sektörler toplamı

Ekonomik Büyüme (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla)'nın Harcamalar Yöntemine Göre Hesaplanması

Bu yöntemde yapılan harcamalar toplanmaktadır. Denklemi ise şöyledir;

Y = C + I + G + (X – M)

Y GSYH’yı, C, özel tüketim harcamalarını, I özel yatırım harcamalarını, G devletin harcamalarını (tüketim, yatırım ve transfer harcamaları), X ihracatı, M de ithalatı ifade etmektedir.

Ekonomik Büyüme Tahmininde Temel Veri Kaynakları Nelerdir?

İktisadi faaliyet kollarına göre Türkiye İstatistik Kurumu dışındaki kurum ve kuruluşlardan veriler derlenir. Bu amaçla soru kağıtları hazırlanır. Bu soru kağıtları ilgili kurum ve kuruluşlara posta yolu ile gönderilir. Daha sonra bu formlar esas alınarak faaliyetlere ilişkin hesaplamalar gerçekleştirilir.

Soru Kağıtlarının gönderilme dönemleri 1.çeyrek için; cari yılın Mayıs ayında, 2.çeyrek için, cari yılın Temmuz ayında, 3.çeyrek için, cari yılın Eylül-Ekim aylarında, 4.çeyrek için, sonraki yılın Ocak-Şubat aylarında,

Büyüme Oranlarının Yayınlanma Takvimi -    I. Dönem, 10 Haziran -   II. Dönem, 10 Eylül -  III. Dönem, 10 Aralık -  IV. Dönem, 31 Mart

Merak edenler için; TÜİK dışında veri derlenen kurum ve kuruluşların bazıları aşağıdaki gibidir.

T.C. Merkez Bankası, Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Orman Bakanlığı, Çevre Bakanlığı, DSİ, TEİAŞ, PTT Genel Müdürlüğü, BOTAŞ, T.C. Devlet Demir Yolları, Türk Telekom, Türkiye Denizcilik İşletmeleri, THY, özel havayolları, belediyeler, bankalar, menkul değer şirketleri, aracı kuruluşlar, sigorta şirketleri, kâr amacı olmayan kuruluşlar, vb.